| Navigasyon |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
Anlatım Biçim ve Teknikleri |
|
| |
ANLATIM BİÇİM VE TEKNİKLERİ
NARRATIVE FORMS AND TECHNIQUEES
Anlatım, duygu ve düşüncelerimizin yazılı veya sözlü ifadesi olarak tanımlanabilir. Bir yazıda ele alınan konunun sergilenme biçimidir. İletişimin başarılı olmasında, uygun anlatım biçimlerinin seçilmiş olması önemli rol oynar.
Yazar, yapıtını oluştururken amacına uygun bir anlatım biçimi seçer ve okura iletmek istediklerini bu anlatım kalıbına uygunşekilde kaleme alır. Yazarın amacı doğrultusunda oluşturulan anlatım biçimleri şunlardır:
9. DÜŞSEL (FANTASTİK) ANLATIM
10. GELECEKTEN SÖZ EDEN ANLATIM
11. SÖYLEŞMEYE BAĞLI ANLATIM
Sorularda bizden bu anlatım biçimlerini bulmamız istenir. Parçayı okuyup “Yazarın bu parçayı yazma amacı nedir?” sorusunu sorduğumuzda anlatım biçimi de kolaylıkla ortaya çıkacaktır.
1. AÇIKLAYICI ANLATIM
Okuru belli bir konuda bilgilendirme, aydınlatma amaçlandığında başvurulan anlatım biçimidir. Açıklayıcı anlatımda temel amaç öğretmektir. Bu nedenle yazar, nesnel bir tutum içerisindedir; cümleleri kısa ve açıktır; sözcükleri genellikle temel anlamlarıyla kullanır.
Anlatıcı ele aldığı konuda okurun bilgisinin olmadığını varsayar. Bu nedenle konuyu belirgin kılacak ayrıntıları ve bilgileri ortaya koyarak okuru bilgilendirme yolunu seçer.
Peribacalarının en fazla olduğu yaklaşık 20 kilometrelik bir çemberde yer alıyor Avanos. İki yakasını, araçlar için yapılmış beton köprü ile oldukça eski, şirin bir asma köprü birleştiriyor. Avanos’un en önemli özelliği seramik işçiliği. Çekirdekten yetişme ustalar her geçen gün ilerlettikleri teknikleriyle dünya seramik sanatına katkıda bulunuyor. Avanos öyle bir belde ki bacalarında yaz kışseramik tütüyor, çevresini ise peribacaları süslüyor.
Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerden hangisi daha ağır basmaktadır?
A) Açıklama B) Örnekleme C)Karşılaştırma
Yazar Avanos hakkında bilgi veriyor. Okuru yöreyle ilgili aydınlatmaya çalıştığı için parçanın anlatım biçimi açıklamadır.
2. TARTIŞMACI ANLATIM
Bir yargıyı, düşünceyi ya da bir öneriyi çürütme, değiştirme amacıyla başvurulan anlatım biçimidir. Okurun kanılarını değiştirme amaçlanır. Yazar karşı çıktığı düşünceyi belirtmek ve onu çürütmek zorundadır. Tartışmada önemli olan iddia ve bu iddiayı ispattır.
Bu anlatım biçiminde yazar bir önermede bulunur. Daha sonra bu düşüncesini okura kabul ettirmeye ve kanıtlamaya çalışır. Bunu yaparken okuru, öne sürdüğü düşüncenin karşısında bir düşünceye sahip varsayar ve sağlam, inandırıcı verilerle önermeyi okura kanıtlamaya çalışır.
Ahmet Haşim’in sanat anlayışı değerlendirilirken kimleri okuduğu, Fransız şiirinden ve bizim edebiyatımızdan kimlerin şiirine ciddiyetle eğildiği hep göz önünde bulundurulmaktadır. Ne var ki Ahmet Haşim’i orada aramak, ona yapılacak en büyük haksızlıklardan biridir. Hiçbir şair sadece “okuduklarında” değildir; öyle olsaydı modern zamanlarda “ilişkisiz” bir şair bulmak mümkün olmazdı.
Bu parçanın anlatım biçimi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Açıklama B) Karşılaştırma C) Tartışma
D) Örnekleme E) Betimleme
Yazar, parçada Ahmet Haşim’in sanat anlayışı ile ilgili yapılan bazı değerlendirmelere karşı çıkarak bu değerlendirmelerin yanlışolduğuna okuru inandırmaya çalışıyor. Bunu yaparken de bu konudaki kendi düşüncesini gerekçesiyle birlikte sunuyor.
3. ÖYKÜLEYİCİ ANLATIM
Yazar anlatmak istediğini bir olaya bağlayarak anlatır. Bu anlatımda amaç okuyucuyu olay içinde yaşatmak ya da okuyucuyu olaya tanık etmektir. Öyküleyici anlatımda olay, akış içinde verilir. Bir durumdan bir duruma ya da aşamadan aşamaya geçme, bu anlatımın belirleyici özelliklerindendir. Anlatımda “Ne oldu?, nasıl oldu?” soruları egemendir.
Öyküleyici anlatımda genellikle eylem cümleleri kullanılır. Okur, kendisini olaya tanık olmuş ya da olayı yaşamış gibi hisseder. Yazar, merak ve inandırıcılık ögelerini kullanarak bunu yapar. Bu anlatım biçiminde hareket ögeleri ağır basmaktadır.
Adalarda oturanlar, akşamüzeri iskeleye çıkıp gelenleri karşılar, gidenleri uğurlarlar; gençler arkadaşlarıyla buluşur; yaşlılar çay bahçelerinde, aralarında söyleşirler. Saat dokuza gelince, herkes evine dönmüş, sofraya oturmuş olur. Adalara gezmeye gelen birkaç kişi dışında kimseleri göremezsiniz ortalıkta.
Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerden hangisine başvurulmuştur?
A) Öyküleme B) Tanımlama C) Tartışma
D) Açıklama E) Karşılaştırma
Yazar, okuyucuyu olay içinde yaşattığı ve okuyucunun zihninde izlenim kazandırdığı için parçanın anlatım biçimi öykülemedir.
4. BETİMLEYİCİ ANLATIM
Betimleme, sözcüklerle resim yapmaktır. Betimlemede herhangi bir varlığı, olguyu ya da durumu görünür kılma, okuyucunun zihninde canlandırma çabası vardır.
Betimleme amacına göre ikiye ayrılır:
a) İzlenimsel betimleme: Bu betimlemede amaç, okuyucuda bir şeyle ilgili iz bırakmaktır. Duyularla algılanan ayrıntılar, gözlem gücü ve yorumlama bu tür betimle-menin ayırıcı özellikleridir. Edebiyat yapıtlarında genelde bu tür betimlemeyi görürüz.
b) Açıklayıcı betimleme: Amaç, okuru belli bir varlıkla ya da konuyla ilgili bilgilendirmektir. Yazar, kişisel yargılara, duygulara yer vermez. Bu tür betimlemelere daha çok ders kitaplarında yer verilir.
Yirmi yaşından fazla göstermeyen bir genç, çadırın önünde yan yatırılmış el arabasının üstüne oturmuş saz çalıyordu. Fenerin aydınlattığı alnı, ter damlalarıyla kaplıydı. Sazının sapı, şaşırtıcı bir süratle aşağı yukarı kayan parmaklarının altında bir canlı gibi titriyordu. Tellere vuran sağ eli, küçük fakat kendinden emin hareketler yapıyordu. Gencin eli, sazın gövdesine yaklaştıkça insan, saz ile el arasında gizli fakat çok anlamlı bir konuşma olduğunu sanıyordu.
Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerden hangisi ağır basmaktadır?
A) Betimleme B) Tartışma C) Açıklama
D) Öyküleme E) Karşılaştırma
Parçada yazar gördüklerini okurun gözünde canlandırmaya çalışıyor. Anlatılan kişinin belirgin özellikleri, hareketleri, bulunduğu yer gözlemlenerek okura aktarılmış. Dolayısıyla parçanın anlatım biçimi betimlemedir.
Özellikleri:
1.Olağanüstü olaylar ve kişiler anlatılır.
2.Destan türünün yiğitçe havası vardır.
3.Yapıp etmeler yani fiiller ön plandadır.
4.Tarihi konular ve kahramanlıklar işlenir.
5.Etkileyici bir özellik taşır.
6.Sürekli hareket vardır.
7.Kelimeler mecaz ve yan anlamlarda kullanılabilirler.
8 Şiir, destan roman, hikâye, tiyatro, destansı anlatımın kullanıldığı türlerdir.
9.Anlatımda abartıya yer verilebilir.
10.Sanatlı bir dil kullanılır.
Örnek metin: Çanakkale Şehitlerine, Sivastopol, Osmancık, Kanije Kalesi’nin Fethi, Genç Osman
Özellikleri:
1.Dil alıcıyı harekete geçirme işlevinde kullanılır.
2.Emir, telkin, öneri anlamı taşıyan ifadeler yer verilir.
3.Öğretici ve açıklayıcı yönleri vardır.
4.Cümlelerde fiiller hakimdir.
5.Uyulması beklenen bir üslubu vardır.(Zorlama anlamı vardır)
6.Sosyal hayatın düzenlenmesinde emredici anlatım kullanılır.
7.Trafik kuralları, bazı eşyaların kullanma kılavuzları, ilaçların kullanma kılavuzları emredici anlatıma örnek verilebilir.
Özellikleri:
1.Dil daha çok göndergesel işlevde kullanılır.
2.Söz sanatlarına, kelimelerin mecaz anlamlarına yer verilmez.
3.Verilen bilgiler örneklerle ve tanımlarla pekiştirilir.
4.Daha çok nesnel cümleler kullanılır.
5.Açıklama, aydınlatma, bilgi verme amaçlarıyla yazılır.
6.Öğretici metnin anlaşılması ve yorumlanması için okuyucunun verilen bilgiyi kavrayabilecek birikime sahip olması gerekir.
7.İfade hiçbir engele uğramadan akıp gider.
8.Gereksiz söz tekrarı yapılmaz.
9.Ses akışını bozan, söylenmesi güç sesler ve kelimeler yoktur.
10.Dil ve ifade sade, gösterişsiz ve pürüzsüzdür.
11.Düşünce ve duygular kısa ve kesin ifadelerle dile getirilir.
12.Bu anlatım türü daha çok ansiklopedilerde ve ders kitaplarında kullanılır.
13.Tarihi metinler, Felsefi metinler, Bilimsel metinler gibi bölümleri vardır.
Örnek metinler için bakınız: “Meridyenler”, ”Klasizm”, Maddenin Üç Hali”
Özellikleri:
1.İnandırma, aydınlatma, kendi görüşünü kabul ettirme amaç edinilir.
2.Kavramları tanımlama ve açıklama önemlidir.
3.Okuyucu ve dinleyiciyi ikna etmek, düşündürmek ve üzerinde durulan konudan uzaklaşmamak için bazı kelime, kelime gruplarıyla cümleler tekrar edilir.
4. Konuşmacı ve yazar üzerinde durduğu konuyu aydınlatmak ve düşüncelerini kabul ettirmek için örneklere başvurur.
5.Konuşmacı ve yazar konuyu aydınlatmak maksadıyla farklı kişilerin düşüncelerine müracaat eder.
6.Kelimeler ve kelime grupları gerçek anlamında kullanılır.
7.Dil daha çok göndergesel işlevde kullanılır.
8. ”Tanımlama, açıklayıcı betimleme, sınıflandırma örneklendirme, karşılaştırma, tanık gösterme, sayısal verilerden yararlanma “ gibi düşünceyi geliştirme yollarından faydalanılır.
9.Kanıtlayıcı anlatımda hitap edilen toplumun kültür düzeyi ve beklentileri önemlidir.
Örnek metinler için bakınız: Eflatun’un Savunması.
Öğretici Metinler, Açıklayıcı Metinler, Tartışmacı Metinler, Kanıtlayıcı Metinlerin Benzer ve Farklı Yönleri
9. DÜŞSEL (FANTASTİK) ANLATIM
Düşsel Anlatımın Özellikleri:
1.D.A.da konu; olağanüstü ve fantastik özelliklere sahip, hayal ürünüdür.
2.Zaman belirli ya da belirsizdir; olağanüstü özelliklere sahip olabilir.
3.Mekân, olağanüstü, düşsel öğelerden oluşmuş olabilir. Mekân günlük yaşamda karşılaşamayacağımız niteliktedir.
4.Kişiler çoğu zaman gerçekten uzak kişilerdir. Olağanüstü nitelikte olabilirler.
5.Düşsel anlatımda hayal, varsayım, abartma, kişileştirme gibi unsur
lar çok kullanılır.
6.Daha çok di’ li veya miş’li geçmiş zaman kipi kullanılır.
Örnekler: Harry Potter, Yüzüklerin Efendisi, Gora, E.T,Yıldız Savaşları
Düşsel Anlatımla; Düşsel Olmayan Metinlerin Benzer Ve Farklı Yönleri:
Benzerlikleri:
Her iki anlatımda da yapıyı meydana getiren ögeler (kişi, zaman, mekan ve olay örgüsü)aynıdır.
Farklılıkları:
1.Düşsel anlatımda: Konu; olağanüstü ve fantastik özelliklere sahip, hayal ürünüdür.
Düşsel Olmayan Anlatımda: Konu yaşanmış ya da yaşanabilir olmalıdır. Günlük yaşama ait unsurlar konu olabilir.
2. Düşsel anlatımda: Tema hayali unsurlardan oluşur
Düşsel Olmayan Anlatımda: Tema konuyla ilgili olarak günlük yaşama ait, yaşanabilir özelliktedir.
3. Düşsel anlatımda: Zaman belirli ya da belirsizdir. Bazen zaman ötesi nitelikler taşır.
Düşsel Olmayan Anlatımda: Zaman belirli ya da belirsizdir. İçinde bulunduğumuz zamanın özelliklerine sahiptir.
4. Düşsel anlatımda: Mekân olağanüstü, düşsel ögelerden oluşmuş olabilir. Mekân günlük yaşamda karşılaşamayacağımız niteliktedir.
Düşsel Olmayan Anlatımda: Mekân, olağanüstü düşsel ögelerden uzak sıradan, günlük yaşamda karşılaşacağımız mekânlardır.
5. Düşsel anlatımda: Kişiler çoğu zaman gerçekten uzak kişilerdir. Olağanüstü nitelikte olabilirler.
Düşsel Olmayan Anlatımda: Kişiler gerçekte olabilecek, sıradan, günlük yaşamda karşılaşabileceğimiz kişilerdir.
Örnek metinler için “Bitmeyecek Öykü” ,”Ağrı Dağı”, Dünyalar Savaşı adlı metinler
10. GELECEKTEN SÖZ EDEN ANLATIM
Gelecekten söz eden anlatımın kullanıldığı metin türleri: roman, hikâye, tiyatro, şiir, deneme
Gelecekten söz eden metinlerin ortak özellikleri:
1.Gelecekten söz eden metinler varsayım ile oluşmuştur.
2.Gelecekten söz eder.
3.Verilerden yola çıkılarak geleceğe ait tahmin yapılabilir.
4.Olandan çok olması istenilen anlatılır.
5.Gerçekleşmesi mümkün olmayan tasarı ve düşünceler(Ütopya) anlatılır.
6. Genellikle gelecek zaman ifadesi kullanılır.
“Gelecekten söz eden anlatım” ile “Düşsel anlatım” arasındaki benzerlik ve farklılıklar: Gelecekten söz eden anlatımda ve düşsel anlatımda kişinin kendi hayal dünyasındakiler dile getirilir ve buna göre bir anlatım yolu seçilir. Düşsel anlatımda gerçeklikle ilgisi olmayan tamamen çağrışımlara dayalı olaylar, kişiler, zamanlar anlatılır ve bu yapı unsuruyla konu ve tema oluşturulur. Gelecekten söz eden anlatımda ise gerçeklerden yola çıkılarak tahmine dayalı bir anlatım yolu benimsenir. Yani gelecekten söz eden anlatım gerçeğe daha yakındır. (Bakınız: “Capella”, “Ütopya” ve “İklim Değişikliği”.)
11. SÖYLEŞMEYE BAĞLI ANLATIM
1.Jest ve mimikler anlatımın gücünü arttırır.
2.Sohbet, mülakat ve diyalog, monolog metinleri söyleşmeye bağlıdır.
3.Karşılıklı konuşmalar, bağlama ve konuşulan kişiye göre değişebilir.
4.Görme ve işitmeyle kurulan iletişim önemlidir.
5.Vurgu ve tonlama önemlidir.
6.Hikâye, Roman Tiyatro, Mülakat, Röportaj, Monolog söyleşmeye bağlı anlatımın kullanıldığı metin türleridir.
7.Roman, hikâye ve tiyatrolardaki karşılıklı konuşmalara diyalog, iç konuşmalara ise monolog denir.
8.Tekrarlar söyleşmeye bağlı anlatımlarda ifadeyi kuvvetlendirir.
9.Söyleşmeye bağlı metinlerde anlatımın süresi sınırlandırılmalıdır.
Özellikleri:
1.Okuyucuda uyandırılmak istenen etkiye göre düzenlenir.
2.Ses, taklit, hareket ve konuşma önemlidir.
3.Mizahi unsurlarda gerçekten sapma vardır.
4.Mizahi unsurları oluşturmada karşılaştırmalar, durumlar, hareketler, kelime ve kelime gruplarından yararlanılabilir.
5.Amaç okuyucuyu düşündürmek ve eğlendirmektir.
6. Roman, hikâye, tiyatro, şiir, deneme gibi türlerde kullanılır.
7.Mizahi anlatımlarda dil bir olayı anlatmak için kullanılır.(sanatsal, edebi işlevlerde kullanılır.)
B) Düşünceyi Geliştirme Yolları
Bir yazıda anlatım biçimi ne olursa olsun amaç okura duygu, düşünce ve tasarıları iletmektir. Bunu da bazı yollara başvurarak gerçekleştiririz.
Düşünceyi geliştirme yolları olarak adlandırdığımız yöntemler yazıya açıklık, inandırıcılık kazandırdığı için yazarın düşüncesini belirgin kılmasını, aynı zamanda da ele alınan konunun okur tarafından daha kolay anlaşılmasını sağlar.
Düşünceyi geliştirme yolları şunlardır:
4. Tanık gösterme (alıntı yapma)
5. Sayısal verilerden yararlanma
1. Karşılaştırma: Anlatımda söylediklerimizi inandırıcı kılmak için birbiriyle ilişkili iki kavram ya da iki varlığı bir araya getirerek ortak olan ya da olmayan yönleriyle incelemektir. Bu tip cümlelerde genellikle “oysa, halbuki, ise, daha, en” gibi ifadelere yer verilir.
2. Tanımlama: Bir kavramın özel ve değişmez niteliklerini vererek o kavramı tanıtmak ve belirginleştirmektir. “Ne nedir?” sorusuna yanıt olarak kullanılan ifadeler tanımlama cümleleridir. Özellikle öğretici yazılarda kavram ya da terimlerin tanımlarına sıkça başvurulur.
3. Örnekleme: Yazar söylemek istediklerini okurun zihninde canlandırmak ister. Bu nedenle de genellikle soyut bir düşünceyi somutlaştırma çabası içerisindedir. Bazen de bir konu hakkında genel yargılarda bulunduktan sonra bunun kimler ya da hangi durumlar için geçerli olduğunu belirtir. Böylelikle yazar, “Ben şunları iddia ediyorum ve bu örnekler aracılığıyla bunun doğru olduğunu görebilirsiniz.” demek ister gibidir.
4. Tanık Gösterme (Alıntı Yapma): Düşüncelerimizi inandırıcı kılmak için o konuda uzman birinin sözlerinden alıntı yapmaya “tanık gösterme” denir.
Yazarın amacı inandırıcılığı artırmaktır. Alanında tanınmış bir kişinin de parçanın yazarı gibi düşündüğünü görmek okura güven verir.
5. Sayısal Verilerden Yararlanma: İstatistiksel bilgilerden yararlanma yoluna gidilmesidir. Sözü edilen olayın, durumun zaman içindeki gelişimi sayılarla ifade ediliyorsa yazıda kesinlik sağlanmış olur. Bu düşünceyi geliştirme yolu açıklama ve tartışma anlatım biçimlerinde kullanılır.
6. Benzetme: Bir kavramı bir durumu görünür kılmak için, zayıf olanın güçlü olana benzetilmesi ile yapılır. Benzetmede amaç anlatıma güç ve güzellik katmaktır.
Çalışmalarımız sonuç verdi. Neler mi oldu? Ot bitmeyen bozkırlar, ipek gibi yumuşak topraklı ovalara dönüştü. Tarlalar, arıkovanları gibi uğuldamaya başladı. Toprağın derinliklerinde uyuyan sular yeryüzüne çıkarıldı. Kova kova süt veren inekler, kovan kovan bal veren arılar yetiştirildi. Sofraları, el ele verilerek üretilen yiyecekler süsledi.
Bu parçanın anlatımında, aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) Benzetme sanatından yararlanma
C) Yinelemelere yer verme
Parçada, çalışmaların sonunda ne gibi değişme ve gelişmelerin yaşandığı öykülenmiş. Bu nedenle B’yi, tarlaların “ipek gibi yumuşak topraklı” olduğu söylendiği için A’yı, “koca koca, kovan kovan” sözleriyle C’yi, anlatılanların göz önünde canlanmasını sağlayıcı ayrıntılar seçildiği için D’yi eleyebiliyoruz. Parçada bir alıntı yapma (tanık göstererek düşünceyi inandırıcı kılma çabası) yoktur.
YANIT: E
İzlediğiniz / Dinlediğiniz İçin Teşekkürler.
ANLATIM BİÇİM VE TEKNİKLERİ UYGULAMA VE SORU ÖRNEKLERİ
Peribacalarının en fazla olduğu yaklaşık 20 kilometrelik bir çemberde yer alıyor Avanos. İki yakasını, araçlar için yapılmış beton köprü ile oldukça eski, şirin bir asma köprü birleştiriyor. Avanos’un en önemli özelliği seramik işçiliği. Çekirdekten yetişme ustalar her geçen gün ilerlettikleri teknikleriyle dünya seramik sanatına katkıda bulunuyor. Avanos öyle bir belde ki bacalarında yaz kış seramik tütüyor, çevresini ise peribacaları süslüyor.
Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerden hangisi daha ağır basmaktadır?
A) Açıklama B) Örnekleme C)Karşılaştırma
Yazar Avanos hakkında bilgi veriyor. Okuru yöreyle ilgili aydınlatmaya çalıştığı için parçanın anlatım biçimi açıklamadır.
Ahmet Haşim’in sanat anlayışı değerlendirilirken kimleri okuduğu, Fransız şiirinden ve bizim edebiyatımızdan kimlerin şiirine ciddiyetle eğildiği hep göz önünde bulundurulmaktadır. Ne var ki Ahmet Haşim’i orada aramak, ona yapılacak en büyük haksızlıklardan biridir. Hiçbir şair sadece “okuduklarında” değildir; öyle olsaydı modern zamanlarda “ilişkisiz” bir şair bulmak mümkün olmazdı.
Bu parçanın anlatım biçimi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Açıklama B) Karşılaştırma C) Tartışma
D) Örnekleme E) Betimleme
Yazar, parçada Ahmet Haşim’in sanat anlayışı ile ilgili yapılan bazı değerlendirmelere karşı çıkarak bu değerlendirmelerin yanlışolduğuna okuru inandırmaya çalışıyor. Bunu yaparken de bu konudaki kendi düşüncesini gerekçesiyle birlikte sunuyor.
Adalarda oturanlar, akşamüzeri iskeleye çıkıp gelenleri karşılar, gidenleri uğurlarlar; gençler arkadaşlarıyla buluşur; yaşlılar çay bahçelerinde, aralarında söyleşirler. Saat dokuza gelince, herkes evine dönmüş, sofraya oturmuş olur. Adalara gezmeye gelen birkaç kişi dışında kimseleri göremezsiniz ortalıkta.
Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerden hangisine başvurulmuştur?
A) Öyküleme B) Tanımlama C) Tartışma
D) Açıklama E) Karşılaştırma
Yazar, okuyucuyu olay içinde yaşattığı ve okuyucunun zihninde izlenim kazandırdığı için parçanın anlatım biçimi öykülemedir.
Yirmi yaşından fazla göstermeyen bir genç, çadırın önünde yan yatırılmış el arabasının üstüne oturmuş saz çalıyordu. Fenerin aydınlattığı alnı, ter damlalarıyla kaplıydı. Sazının sapı, şaşırtıcı bir süratle aşağı yukarı kayan parmaklarının altında bir canlı gibi titriyordu. Tellere vuran sağ eli, küçük fakat kendinden emin hareketler yapıyordu. Gencin eli, sazın gövdesine yaklaştıkça insan, saz ile el arasında gizli fakat çok anlamlı bir konuşma olduğunu sanıyordu.
Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerden hangisi ağır basmaktadır?
A) Betimleme B) Tartışma C) Açıklama
D) Öyküleme E) Karşılaştırma
Parçada yazar gördüklerini okurun gözünde canlandırmaya çalışıyor. Anlatılan kişinin belirgin özellikleri, hareketleri, bulunduğu yer gözlemlenerek okura aktarılmış. Dolayısıyla parçanın anlatım biçimi betimlemedir.
Olağanüstü olaylar ve kişilerin anlatıldığı bu anlatım biçiminde, yiğitçe bir hava görülür. Tarihi konuların ve kahramanlıkların içeriği oluşturduğu ve olayların akışında fiillerin, devinimin çok fazla karşımıza çıktığı görülür. Sanatlı bir dil kullanılır, özellikle abartı(mübalağa) yer verilir. Hemen her milletin dünya sahnesinde, ortaya çıkışı konusunda, bu anlatı türünde bir eseri vardır.
Parçada sözü edilen anlatım biçimi aşağıdakilerden hangisidir?
A)Emredici B) Destansı C) Tartışma
D) Düşsel(Fantastik) E) Gelecekten söz eden
Parçada epik anlatım biçiminin özellikleri aktarılmış. Dolayısıyla parçanın anlatım biçimi destansı(epik) anlatımdır.
Hemen her milletin ortaya çıkışı konusunda, ulus-millet olarak kendini bulmasında bu anlatı türünde bir eseri vardır. Japonlar’ın Şinto, Ruslar’ın İgor, İskoçlar’ın William Wallace, Fransızlar’ın Jeanne d’Arc, Türkler’in ise Oğuz Kağan gibi. Sanatlı bir söyleyişe sahip bu anlatım biçiminde, hareketin çok yer tuttuğu etkileyici bir dil kullanılır.
Parçada bilgisi verilen anlatım biçimi aşağıdakilerden hangisidir?
A)Emredici B) Destansı C) Tartışma
D) Düşsel(Fantastik) E) Gelecekten söz eden
Parçada epik anlatım biçiminin özellikleri ve buna ait metin örnekleri verilmiş. Dolayısıyla parçanın anlatım biçimi destansı(epik) anlatımdır.
Hemen her ulusun dünyadaki geçmişinde, önemli tarihi, dini, sosyolojik dönüm noktaları, merhaleleri olmuştur. Bu merhaleler sayesinde onlar millet bilincine erişmiştir. Bu anlatı türüne Japonlar’ın Şinto, Ruslar’ın İgor, İskoçlar’ın William Wallace, Fransızlar’ın Jeanne d’Arc; Türkler’in ise Oğuz Kağan, Ergenekon, Türeyiş gibi doğal-anonim olanları; Kuvay-i Milliye, Çanakkale Şehitlerine, Sivastopol, Osmancık, Kanije Kalesi’nin Fethi, Genç Osman gibi sonradan yapma olanları örnek verilebilir. Sanatlı bir dil, hareket dolu olaylar, yiğitçe bir söyleyiş bu anlatım biçiminin ayırıcı özelliğidir.
Parçada sözü edilen anlatım biçimi aşağıdakilerden hangisidir?
A)Emredici B) Destansı C) Tartışma
D) Düşsel(Fantastik) E) Gelecekten söz eden
Parçada epik anlatım biçiminin özellikleri ve buna ait metin örnekleri verilmiş. Dolayısıyla parçanın anlatım biçimi destansı(epik) anlatımdır.
Sosyal hayatın düzenlenmesinde, özellikle bu anlatım biçimi kullanılır. Uyarı yapılacak genel kullanım alanlarında, trafikte, bazı eşyaların kullanma kılavuzlarında, ilaçların prospektüslerinde sıklıkla karşımıza çıkar.
Paragrafta sözü edilen anlatım biçimi aşağıdakilerden hangisidir?
A)Emredici B) Destansı C) Tartışma
D) Örnekleme E) Kanıtlayıcı
Paragrafta emredici anlatım biçimi ile ilgili açıklamalara yer verilmiş. Dolayısıyla parçanın anlatım biçimi emredici anlatımdır.
Uyulması beklenen bir üslubu olan bu anlatım biçiminde, dil alıcıyı harekete geçirme işlevinde kullanılır. Sosyal hayatın düzenlenmesinde, hiyerarşik yapının düzenlenmesinde özellikle bu anlatım biçimi kullanılır. Uyarılar bu anlatım biçimi ile kaleme alınır. Sadece askeriyeye, polisliğe ve güvenliğe ait değil; trafikte, eşyaların kullanma kılavuzlarında, ilaçların prospektüslerinde sıklıkla karşımıza çıkar.
Parçada sözü edilen anlatım biçimi aşağıdakilerden hangisidir?
A)Emredici B) Destansı C) Tartışma
D) Örnekleme E) Kanıtlayıcı
Parçada emredici anlatım biçimi ile ilgili açıklamalara ve özelliklerine yer verilmiş. Dolayısıyla parçanın anlatım biçimi emredici anlatımdır.
Dilin daha çok göndergesel işlevde kullanıldığı bu anlatım biçiminde, söz sanatlarına, kelimelerin mecaz anlamlarına yer verilmez. Taraf tutulmaz ve verilen bilgiler örneklerle ve tanımlarla pekiştirilir. Yazarın amacı; aydınlatma, bilgi vermektir. Bunu yaparken de okuyucunun verilen bilgiyi kavrayabilecek birikimine bakar. Çünkü bu anlatım türü daha çok ansiklopedilerde ve ders kitaplarında kullanılır.
Paragrafta sözü edilen anlatım biçimi aşağıdakilerden hangisidir?
A)Emredici B)Örnekleme C) Tartışma
D) Öğretici E) Kanıtlayıcı
Paragrafta öğretici anlatım biçimi ile ilgili açıklamalara yer verilmiş. Dolayısıyla parçanın anlatım biçimi öğretici anlatımdır.
Bu anlatım biçiminde, yazarın didaktik bir tavrı vardır. Yazarın amacı, okuyucuyu aydınlatmak, ona bilgi vermektir. Yazar, verilen bilgileri örneklerle ve tanımlarla pekiştirir. Bunu yaparken de okuyucunun hazırbulunuşluğuna bakar. Okuyucunun verilen bilgiyi kavrayabilecek düzeyde olmasına özen gösterir. Çünkü bu anlatım türü daha çok ansiklopedilerde ve ders kitaplarında kullanılır.
Paragrafta sözü edilen anlatım biçimi aşağıdakilerden hangisidir?
A)Emredici B)Örnekleme C) Tartışma
D) Öğretici E) Kanıtlayıcı
Paragrafta öğretici anlatım biçimi ile ilgili açıklamalara yer verilmiş. Dolayısıyla parçanın anlatım biçimi öğretici anlatımdır.
Didaktik bir eser kaleme alan kişinin hangi anlatım biçimini ağırlıkla kullanması gerekir?
A)Emredici B)Örnekleme C) Tartışma
D) Öğretici E) Kanıtlayıcı
Paragrafta öğretici anlatım biçimi ile ilgili açıklamalara yer verilmiş. Dolayısıyla parçanın anlatım biçimi öğretici anlatımdır.
Bu anlatım biçiminde ister yazı ister konuşma tercih edilsin inandırma, aydınlatma, kendi görüşünü kabul ettirme amaç edinilir. Tanımlama, açıklayıcı betimleme, sınıflandırma, örneklendirme, karşılaştırma, tanık gösterme, sayısal verilerden yararlanma gibi düşünceyi geliştirme yollarından faydalanılır.
Paragrafta sözü edilen anlatım biçimi aşağıdakilerden hangisidir?
A)Emredici B)Örnekleme C) Tartışma
D) Öğretici E) Kanıtlayıcı
Paragrafta verilen bilgiler bir şeyi ispat için kaleme alış kişinin tavrıdır. Burada kanıtlayıcı anlatım biçimi ile ilgili açıklamalara yer verilmiş. Dolayısıyla parçanın anlatım biçimi kanıtlayıcı anlatımdır.
Yazar veya konuşmacı bu anlatım biçiminde, inandırıcı olmak ve karşı tarafı aydınlatmak ve kendi görüşünü kabul ettirmek amacındadır. Tanımlama, açıklayıcı betimleme, sınıflandırma, örneklendirme, karşılaştırma, tanık gösterme, sayısal verilerden yararlanma gibi düşünceyi geliştirme yollarından faydalanarak bunu gerçekleştirme yoluna gider.
Paragrafta sözü edilen anlatım biçimi aşağıdakilerden hangisidir?
A)Emredici B)Örnekleme C) Tartışma
D) Öğretici E) Kanıtlayıcı
Paragrafta verilen bilgiler bir şeyi ispat için kaleme alış kişinin tavrıdır. Burada kanıtlayıcı anlatım biçimi ile ilgili açıklamalara yer verilmiş. Dolayısıyla parçanın anlatım biçimi kanıtlayıcı anlatımdır.
Bir avukat, jüri ya da hâkim karşısında düşüncelerini ispat için öncelikle hangi anlatım biçimine başvurur?
A)Emredici B)Örnekleme C) Tartışma
D) Öğretici E) Kanıtlayıcı
Avukatlar ispat için konuşur. Dolayısıyla anlatım biçimleri kanıtlayıcı anlatımdır.
I. Konu olağanüstü ve fantastik özelliklere sahip, hayal ürünüdür.
II.Zaman belirli ya da belirsiz olağandışı özellikte işleyebilir.
III.Mekân, olağanüstü, düşsel öğelerden oluşmuş olabilir.
IV.Kişiler çoğu zaman gerçek hayatta karşılaşabileceğimiz kişilerdir.
V.Hayal, varsayım, abartma, kişileştirme gibi unsurlar çok kullanılır.
Yukarıdakilerin hangisi düşsel anlatımın bir özelliği olamaz?
A)I. B)II. C) III. D) IV. E) V.
Hobbit, Harry Potter, Yüzüklerin Efendisi, Gora, E.T, Yıldız Savaşları bu tarz anlatım biçimine örnek verilebilir
Yukarıda sözü edilen anlatım biçimi hangisidir?
A)Öyküleyici B)Örnekleme C) Düşsel
D) Öğretici E) Kanıtlayıcı
(I)Bu romancı, ele aldığı konuyu sınırlandırmada ve ayrıntıları seçip ayıklayarak yazıya aktarmada son derece titizdir. (II)Metnin iç dinamiklerini oluştururken Türkçenin alışılmış cümle yapısını da kırar. (III)Sık sık kısa ve uzun cümleleri art arda kullanır, cümleleri ikiye böler, ara sözlere ve devrik cümlelere yer verir. (IV) Bu üslup kaygısı yazarın daha ilk romanından başlayarak kendini göstermiştir. (V) Ancak, yazarın zaman zaman kendini zorladığı, yarattığı üslubun güdümüne girdiği de bir gerçektir.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde, yazarın gereksiz betimlemeler yapmadığından söz edilmiştir?
A)I. B)II. C)III. D)IV. E)V.
Gelecek zaman kipinin çok kullanıldığı bu anlatım biçimine, Devlet, Ütopya, Capella gibi eserler örnek gösterilebilir.
Yukarıda sözü edilen anlatım biçimi hangisidir?
A)Öyküleyici B)Düşşel(Fantastik) C) Gelecekten söz eden
D) Öğretici E) Destansı(Epik)
Roman, hikâye ve tiyatrolardaki karşılıklı konuşmalardaki diyaloglar ve iç konuşmalar(monolog) bu anlatım biçiminin temelini oluşturmuştur. Ayrıca Sohbet, mülakat ve görüşme türlerinde de kullanılır.
Yukarıda sözü edilen anlatım biçimi hangisidir?
A)Öyküleyici B)Düşşel(Fantastik) C) Gelecekten söz eden
D) Destansı(Epik) E) Söyleşmeye bağlı
I. Ses, taklit, hareket ve konuşma önemlidir.
II. Anlatımda bazen gerçekten sapma vardır.
III. Amaç okuru, dinleyiciyi sadece güldürmektir.
IV. Roman, hikâye, tiyatro, şiir, deneme gibi türlerde karşımıza çıkar.
V. Dil bir olayı anlatırken sanatsal, edebi işlevlerde kullanılır.
Yukarıdakilerin hangisi mizahi anlatımın bir özelliği olamaz?
A)I. B)II. C) III. D) IV. E) V.
Kara bulutların denize saldığı gölgeler içinde balinaların üstünde kaynaşan ak sular gittikçe daha iyi görünüyordu. Su püskürtüleri artık birbirine karışmıyor, sağa sola doğru birbirinden ayrılmaya başlıyordu. Balinaların dümen suları birbirinden uzaklaşıyor gibiydi. Sandallar da iyice yayıldılar. Zıpkıncı, rüzgâr altına doğru giden üç balinayı kovalamaya başladı. Yelkenlerimizi açtık, gittikçe artan rüzgârda, sandalımız büsbütün hızlandı; az sonra öyle çılgınca yol almaya başladık ki, ıskarmozlardan çıkmasın diye, kürekleri daha çabuk işletmek zorunda kaldık.
Bu parçanın anlatımı için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A)Karşıt kavramlardan yararlanılmıştır.
B)Doğa devinim içinde yansıtılmıştır.
C)Konuya özgü terimler kullanılmıştır.
D)Öykülemeye başvurulmuştur.
E)Düşünceleri değiştirme amacı güdülmüştür.
Bizim “kuşaklar sorunu” diye adlandırdığımız şey, gerçekte sanat akımları sorunudur. Üstelik yaşla değil başla; kuşak değil, yöntem farklılıkları ile ilgilidir. Onun için, sonradan kuşak hareketi diye nitelendirilen bu hareketlerden birini, “Mavi” hareketini başlatırken ben yaşa değil, yönteme baktım. Cumhuriyet şiirindeki “Garip” hareketi de herkesin sandığı gibi bir kuşak hareketi değil; bir yöntem hareketidir. Garipçiler ile aynı kuşaktan olan birçok şair, bu hareketi benimseyip toplumcu gerçekçiler ile “İkinci Yeni” şairleri aynı dönemin havasını solumuş; ama birbirine hiç benzemeyen sanat anlayışlarına bağlanmışlardır.
Bu parçanın anlatım biçimi aşağıdakilerden hangisidir?
Minik, sevimli bir kentte, tarihi atmosferine rağmen modernizmin tüm nimetlerinin önünüze serildiği bir ortamdasınız. Klasik tarzda, bakımlı, asırlık evler, yeni villalar ve çeşit çeşit apartmanlar… Sanatla güncel yaşamı birleştirmiş “köşe”ler, kafelerin önünden geçerken iştah kabartan bir balık kokusu… Sonra orman… Ağaçların arasında dolaşırken yalnız olmadığınızı, birilerinin, belki de vahşi orman yaratıklarının sizi gözlediğini düşünüyorsunuz. “Burada başka bir yaşam var.” dedirtiyor manzara size.
Bu parçada ağır basan anlatım biçimi aşağıdakilerden hangisidir?
Ailece ormana pikniğe gittiğimiz o günü unutamıyorum. Babam, benim için çınar ağacının sağlam bir dalına salıncak kurmuştu. Kendisi bile sallanmıştı onda. İpleri çok kalındı salıncağın. O günden, bir de yediğimiz testi kebabının tadı kaldı aklımda. Babam yapmıştı. Yaparken onu seyretmiştim. Bir testiyi, parça etlerle ve özenle doğranmış sebzelerle doldurup toprak altındaki fırının ateşine gömmüştü. Yemek çok lezzetli olmuştu ondan sonra hiçbir yerde yemedim bu yemeği, görmedim de. Öyle çok sevmişim ki; üzerinden yıllar geçmesine karşın o tadı hâlâ unutamıyorum.
Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A)Betimletici öğeler kullanma
B)Devrik cümlelere yer verme
E)Kimi ayrıntılara yer verme
Çalışmalarımız sonuç verdi. Neler mi oldu? Ot bitmeyen bozkırlar, ipek gibi yumuşak topraklı ovalara dönüştü. Tarlalar, arıkovanları gibi uğuldamaya başladı. Toprağın derinliklerinde uyuyan sular yeryüzüne çıkarıldı. Kova kova süt veren inekler, kovan kovan bal veren arılar yetiştirildi. Sofraları, el ele verilerek üretilen yiyecekler süsledi.
Bu parçanın anlatımında, aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) Benzetme sanatından yararlanma
C) Yinelemelere yer verme
Parçada, çalışmaların sonunda ne gibi değişme ve gelişmelerin yaşandığı öykülenmiş. Bu nedenle B’yi, tarlaların “ipek gibi yumuşak topraklı” olduğu söylendiği için A’yı, “koca koca, kovan kovan” sözleriyle C’yi, anlatılanların göz önünde canlanmasını sağlayıcı ayrıntılar seçildiği için D’yi eleyebiliyoruz. Parçada bir alıntı yapma (tanık göstererek düşünceyi inandırıcı kılma çabası) yoktur.
* Okt. Mert BABADAĞ Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Türk Dili Bölümü, Bahar Yarıyılı Ders Notları 2013- Muğla
* Umut ŞENOCAK, Sertan ÜZE, Mert BABADAĞ İzmir Uğur, Türkçe Bölüm Başkanlığı 10. sınıf kitap dergi ve yaprak test çalışmaları, 2008- İzmir
|
|
|
|
|
|
| |
Bugün 1 ziyaretçi (2 klik) kişi burdaydı!
|
|
|
|
|
|
|
|
